23 januari 2011

Sleutelkruid

Sleutelkruid (Raskovnik in het Servisch) is een autobiografisch geïnspireerde roman in vijf ‘boeken’ van Borislav Čičovački. In ieder ‘boek’ wordt een fase uit het leven van hoofdpersoon Filip beschreven vanuit een ander perspectief en door een andere verteller. De titels van de vijf boeken verwijzen naar boeken die in de beschreven fase belangrijk waren voor de hoofdpersoon. Sleutelkruid valt ook op door de vele verwijzingen naar literatuur en muziek, met name in het vierde hoofdstuk. En door de wijze waarop de auteur zijn hoofdpersoon tegen de wereld laat aankijken. Een aanrader dit boek!

De titel van het eerste boek Russische sprookjes verwijst naar het boek dat Filip op zijn vijfde verjaardag cadeau kreeg en dat hij – het liefst door zijn oma – liet voorlezen. De verteller is een alwetende buitenstaander die het heeft over ‘De Jongen’. Zijn verhaal wordt afgewisseld met dagboekfragmenten van de moeder van de jongen. Vlak voor het einde van het eerste boek, als de jongen inpakt om te verhuizen naar een stad in het noordwesten van Vojvodina, wordt hij voor het eerst Filip genoemd.

Het tweede boek gaat over Filips gymnasiumtijd in de stad Sombor. De titel Dendrologie verwijst naar zijn lievelingsboek in die jaren, waarin hij interesse kreeg voor bomen en planten. De verteller is de hoofdpersoon die een fotoboek aan iemand laat zien. In Sombor en omgeving doet Filip zijn eerste dendrologisch onderzoek. En wordt hij voor het eerst verliefd.

In het derde boek vertelt één van Filips vrienden, een zekere Dušan, over Filips studietijd in Novi Sad; over de faculteit Biologie, het studentenhuisleven en over de dood van Filips moeder. De titel Encyclopedie van de doden verwijst naar een boek van de Servische schrijver Danilo Kiš (Enciklopedija mrtvih) uit 1983. Filip studeert biologie (bomen en planten) bij een zekere Ivanka, die hem als haar assistent wil. Zijn afstuderen wordt steeds uitgesteld. Hij wil niet in militaire dienst en vlucht naar Nederland.

In het vierde boek beschrijft Filip in de vorm van dagboekfragmenten zijn leven in Nederland na zijn vlucht uit Novi Sad in 1991. De titel Jozef en zijn broeders verwijst naar een boek in vier delen van de Duitse schrijver Thomas Mann (Joseph und Seine Brüder). Dit boek, gebaseerd op het Bijbelse verhaal, was steun en toeverlaat voor Filip in zijn eerste Amsterdamse jaren. Langzaam maar zeker kruipt hij uit de goot.

In het laatste boek verhaalt een alwetende verteller, die zich bedient van de toekomende tijd en de hoofdpersoon aanpreekt met ‘je’, over het leven van Filip tien jaar later, in de jaren 1999 tot 2001. De titel Volksverhuizingen verwijst naar boeken van de Servische schrijver Miloš Crnjanski (Seobe uit 1929 en Seobe, knjiga druga uit 1962). Filip kan aanvankelijk niet terug naar zijn geboorteland. Dan wordt ‘de tiran‘ opgepakt. Filip gaat terug en studeert af als bioloog. Hij reist heen en weer tussen Nederland en Servië en ontmoet in Servië de vrouw met wie hij trouwt. Met haar wil Filip terug naar Nederland.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten