13 november 2011

Servische wetenschappers

Dit blogbericht is niet geschreven voor hen die meer dan oppervlakkig geïnteresseerd zijn in wetenschappelijk onderzoek en de prestaties op dit gebied van Servische wetenschappers. Geïnteresseerden weten over dit onderwerp veel meer dan de auteur van dit blogbericht. Met dit bericht heeft de auteur niet alleen een bescheiden doel maar ook een specifieke doelgroep voor ogen: zij die niet bekend zijn met de wetenschapsgeschiedenis en met de rol daarin van ‘Servische’ wetenschappers. Die rol valt niet te onderschatten. Kortom, in dit blogbericht zal ik een aantal Servische wetenschappers voor het voetlicht brengen die in de afgelopen anderhalve eeuw faam hebben gemaakt. En dat zijn er niet weinig. Deze introductie zal zich echter beperken tot niet veel meer dan ‘name dropping’ van de meest bekenden onder hen. Voor wie meer weer weten over Servische wetenschappers: het Servische consulaat in New York, bijvoorbeeld, geeft op haar website onder de kop Our Country ook informatie over Great Serbian scientists met links for further reading. Of zoek en vind met Google!

Mileva Marić, geboren in Titel vlak bij Novi Sad, was een vooraanstaand wiskundige. Ze is ook bekend geworden als de eerste vrouw van Albert Einstein. Over Mileva Marić heb ik al geschreven in januari van dit jaar.

Ook Mihajlo Idvorski Pupin (1858-1935) heb ik al genoemd in mijn blog. Een grote boulevard in Novi Sad is naar hem vernoemd. Pupin was natuur- en scheikundige. Hij is beroemd geworden door zijn vele patenten, waaronder een patent op een techniek waarmee telefoongesprekken over grote afstanden konden worden gevoerd. Mihajlo is geboren in Pančevo, nabij Belgrado, maar verhuisde al op zestienjarige leeftijd naar de Verenigde Staten. Vandaar dat zijn naam meestal wordt gespeld als Michael I. Pupin. In Belgrado draagt een vooraanstaand onderzoeksinstituut op het gebied van ICT zijn naam: Institute Mihailo Pupin.

De beroemdste Servische wetenschapper is wellicht Nikola Tesla (1856-1943), een tijdgenoot van Edison en Marconi. Laatstgenoemden kent iedereen. Maar Tesla is veel minder bekend. En toch was hij minstens zo geniaal en is zijn betekenis minstens zo groot. Hij, en niet Marconi, is de uitvinder van de radio. En hij is het die talloze toepassingen voor wisselstroom heeft uitgevonden. Maar Tesla was niet alleen een geniaal intuïtief uitvinder, één van de grootste aller tijden, maar ook een zonderling met dwangmatige neurosen. Kortom, een boeiende persoonlijkheid. Lees bijvoorbeeld het artikel over Tesla uit Intermediair van 18 mei 1990. Tesla is geboren in wat tegenwoordig Kroatië heet en heeft het grootste deel van zijn werkzame leven doorgebracht in de Verenigde Staten. Desalniettemin is men in Servië terecht trots op hem: in Belgrado is een museum aan hem gewijd en de nationale luchthaven van Servië draagt zijn naam.

Het levenswerk van Milutan Milanković, een ingenieur en geofysicus, bestond uit het opstellen van een wiskundige theorie over de variaties in de baan van de aarde om de zon. Deze theorie, geformuleerd in de zogenaamde Milanković-parameters, geeft een verklaring voor de cyclische variaties in de excentriciteit van de aardbaan en daarmee voor de klimaatveranderingen over grote tijdsperioden. Wil je meer weten over deze ingewikkelde materie, lees dan bijvoorbeeld het Wikipedia-artikel Milankovitch cycles.

Josif Pančić (1844-1888) was een botanist. Op advies van Vuk Stefanović Karadžić, die hij in Wenen leerde kennen, vestigde Josif zich in Servië teneinde de plantenwereld van Servië te onderzoeken en vast te leggen in wetenschappelijke publicaties. Daartoe ondernam hij diverse wetenschappelijke reizen door heel Servië. Op zijn initiatief werd in Belgrado een botanische tuin aangelegd. Zijn onderzoeksresultaten waren dusdanig dat hij de meest onderscheiden Europese botanist van de 19de eeuw werd.
 
Als alfa kan ik niet eindigen zonder op zijn minst één taalwetenschapper en één historicus te noemen. De hierboven genoemde Vuk Stefanović Karadžić was linguïst en grondlegger van de moderne Servische taal. Over hem later meer. De historicus die ik hier wil noemen is Dejan Medaković (1922-2008). Medaković was onder meer president van de Servische Academie voor Wetenschappen en Kunsten (SANU) en een vooraanstaand lid van de Matica Srpska. Als historicus hield hij zich niet alleen bezig met, bijvoorbeeld, de geschiedenis van het Servische volk, maar ook met Servische kunst van de middeleeuwen tot en met de moderne tijd. Maar zijn interesse ging vooral uit naar de zogenaamde Servische barok uit de 18de en 19de eeuw. Ook hierover zal ik later publiceren.