Dušan Kovačević : Bruin sings the blues

Eind vorig jaar las ik in een oud nummer van Donau, Tijdschrift over Zuidoost-Europa, met als thema ‘film’, een artikel over de Servische films Mehanizam (2000) en Profesionalac (2003), films waarin de misdaad welig tiert in de (Servische) maatschappij. Beide films kunnen in zijn geheel, maar niet ondertiteld, worden bekeken via YouTube. Regisseur van Profesionalac bleek ene Dušan Kovačević, een toen nog onbekende naam voor mij. Begin dit jaar kreeg ik van een kennis een Engelstalig boek cadeau met de titel Bruin sings the blues, geschreven door Dušan Kovačević! Mijn interesse was gewekt. Dušan Kovačević bleek een grote bekendheid te zijn in Servië, vooral vanwege zijn werk als schrijver van toneelstukken en filmscripts. Geboren ergens in Vojvodina volgde Dušan de middelbare school in Novi Sad waarna hij in Belgrado dramaturgie ging studeren. Zijn productiviteit als schrijver is enorm. Tot mijn grote verrassing is hij ook de schrijver van Underground, de beroemde en beruchte cultfilm van regisseur Emir Kusturica.

Het verbaasde mij dan ook niet echt dat Bruin sings the blues zich liet lezen als een filmscript. Het verhaal dwong mij voortdurend de scenes – vol effectbejag en vaak humoristisch – te visualiseren. Hoewel het verhaal tijdruimtelijk nauw is omschreven – Belgrado en de bergen rondom Valjevo gedurende de periode in 1999 van vlak voor de bombardementen tot en met het einde van de bombardementen – is er geen innerlijke ontwikkeling van de personages. Wat dat betreft moest ik denken aan Underground, waarin de karakters op zijn zachtst gezegd ook bijzondere typen zijn. Daar komt nog bij dat één van de hoofdrollen is weggelegd voor een beer, een sprekende, zingende en chaufferende circusbeer. ‘Bruin’ kan niet alleen praten met zijn soortgenoten, maar ook (selectief) met mensen. Kortom, Bruin sings the blues is niet alleen een fictief verhaal met een realistische mise-en-scène, het is ook een diersprookje. Het verhaal eindigt met een filmische grande finale in een happy ending.

Kovačević is een bedreven scenarioschrijver. Bruin sings the blues leest gemakkelijk weg en is effectief: je ziet de film al voor je. Toch laat het geheel zich niet gemakkelijk duiden. Het is in ieder geval een verhaal over liefde, liefde tussen man en vrouw, tussen man en beer, en tussen beer en beer, en dat in een tijd waarin de dreiging van een vernietigend bombardement alomtegenwoordig was. Uitermate kritisch is de schrijver over de NAVO-vliegers die de zogenoemde ‘humanitaire’ bombardementen uitvoeren: “mother-fucking gangsters”, en over zijn eigen politieke leider: “a man whose name was impossible to pronounce without feeling the need to throw up everything one had eaten during the previous ten years.” Misschien moet het verhaal wel begrepen worden als een hartenkreet van een man die in weerwil van de politieke realiteit van het leven wil blijven houden: “Blues is like when you open your heart to someone, when you tell someone just how you feel, what you love, why you’re sad, why you feel like crying … and why you’re alone …It’s beautiful, it’s unusual and, for my voice, it’s the best… I think just like I sing, and what I feel inside, I sing. It’s hard to put into words.”